Vụ thanh niên liệt tứ chi vì ăn pate, nhận biết cách ngộ độc Botulinum

Điều trị trong hơn 2 tháng, bệnh nhân vẫn phụ thuộc vào máy thở

Tại Bệnh viện Quân y 175 ở TP.HCM, một nam bệnh nhân 25 tuổi đã trải qua quá trình điều trị tích cực kéo dài hơn hai tháng do ngộ độc botulinum sau khi ăn pate đóng hộp. Hiện tại, sức khỏe của bệnh nhân đã có những cải thiện đáng kể: anh có thể mở mắt, tay chân bắt đầu có lực trở lại. Tuy nhiên, bệnh nhân vẫn cần sự hỗ trợ từ máy thở và chưa thể tự ngồi hoặc đi lại.

Botulinum – độc tố nguy hiểm từ vi khuẩn

Theo ThS.BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa, Trưởng khoa Nội Thần kinh tại Bệnh viện Quân y 175, botulinum là một trong những độc tố thần kinh mạnh nhất, được sản sinh bởi vi khuẩn Clostridium botulinum trong môi trường kín, thiếu oxy. Những thực phẩm đóng hộp, ủ chua hay lên men không được chế biến và bảo quản đúng cách thường dễ bị nhiễm loại vi khuẩn này.

Khi độc tố xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa, nó có thể gây ra tình trạng liệt cơ cấp tính, ảnh hưởng đến khả năng hô hấp và đe dọa tính mạng. Các triệu chứng có thể xuất hiện từ vài giờ đến vài ngày sau khi ăn, bao gồm: nhìn mờ, khô miệng, khó nói, khó nuốt, yếu tay chân, khó thở, buồn nôn, và đau bụng.

Phát hiện và điều trị ngộ độc botulinum

Trong những trường hợp phát hiện sớm, bệnh nhân có thể được tiêm huyết thanh kháng độc tố botulinum nhằm ngăn chặn tác động của độc tố. Tuy nhiên, nhiều trường hợp nhập viện muộn chỉ có thể được điều trị hỗ trợ, bao gồm thở máy, nuôi ăn qua sonde và nâng đỡ tổng trạng.

Pate chế biến và bảo quản không đúng cách dễ dẫn đến ngộ độc botulinum.

Khó khăn trong việc tiêu diệt nha bào Clostridium botulinum

Theo ThS.BS Trần Thu Nguyệt từ Viện Y học ứng dụng Việt Nam, ngộ độc botulinum, còn gọi là ngộ độc thịt, rất nguy hiểm. Vi khuẩn này có mặt ở khắp nơi và chỉ có thể bị tiêu diệt ở nhiệt độ trên 1200 độ C. Clostridium botulinum là vi khuẩn hình que, Gram dương, sống kỵ khí hoàn toàn và có khả năng sinh bào tử, gây bệnh thông qua ngoại độc tố.

Bào tử của vi khuẩn C.botulinum rất phổ biến trong tự nhiên, có thể sống sót cao trong đất, bụi, và thậm chí trong các môi trường khác như phân động vật, đường tiêu hóa của động vật và cá. Chúng có khả năng chịu nhiệt cực kỳ tốt, cần nhiệt độ 1200 độ C trong 10 phút mới tiêu diệt được nha bào này.

Trong điều kiện thuận lợi, Clostridium botulinum sẽ sản sinh ra độc tố và có bảy loại độc tố A, B, C, D, E, F, G. Hai loại độc tố A và B là hay gặp nhất, trong khi loại E thì ít hơn. Loại A thường xuất hiện ở châu Mỹ, loại B ở châu Âu, còn loại E thường gặp ở Nhật Bản.

Độc tố của C.botulinum cực kỳ mạnh mẽ, có khả năng chịu được môi trường axit nhẹ của dạ dày, nhưng lại mất tác dụng khi gặp kiềm và nhiệt độ cao. Vi khuẩn này có thể dễ dàng lây nhiễm qua các khâu trong quá trình sản xuất, vận chuyển và bảo quản thực phẩm, đặc biệt là thực phẩm đóng hộp như sữa bột, pho mát và xúc xích.

Vi khuẩn Clostridium botulinum – hình ảnh minh họa.

Cơ chế gây bệnh và triệu chứng của ngộ độc botulinum

Khi độc tố xâm nhập vào cơ thể qua thực phẩm, nó không bị tiêu diệt bởi acid trong dạ dày mà nhanh chóng ngấm vào máu và lan ra toàn cơ thể, đặc biệt là hệ thần kinh trung ương. Độc tố gắn kết vào các đầu mút thần kinh, gây ra các triệu chứng như nôn mửa, buồn nôn và các triệu chứng thần kinh khác.

Thời gian ủ bệnh có thể từ 8 đến 10 giờ, thậm chí có trường hợp chỉ 4 giờ. Các triệu chứng ban đầu thường bao gồm nôn mửa, buồn nôn, đau đầu, chóng mặt, mệt mỏi, và khô da. Ngoài ra, bệnh nhân có thể gặp phải đau bụng, chướng bụng, táo bón và tình trạng không sốt hoặc sốt nhẹ.

Khi bệnh tiến triển, các triệu chứng thần kinh sẽ xuất hiện, đặc trưng bởi tình trạng liệt cơ mắt, liệt màn hầu, và khó khăn trong việc nói và nuốt. Diễn biến của bệnh có thể kéo dài từ 4 đến 8 ngày, và nếu không được điều trị kịp thời, có thể gây tử vong do ngạt thở.

Ngộ độc do Clostridium botulinum rất hiếm gặp nhưng lại có tiên lượng nặng với tỷ lệ tử vong cao. Nếu không điều trị, bệnh nhân có thể tử vong trong vòng 3 đến 4 ngày. Tuy nhiên, với các phương pháp điều trị hiện đại, tỷ lệ tử vong hiện nay đã được giảm xuống khoảng 10%.