Phân tích dữ liệu nhiễm Sars-cov-2 trên du thuyền Diamond Princess

GS Nguyễn Tuấn

Một trong những dữ liệu hay nhứt về trận dịch COVID-19 là du thuyền Diamond Princess. Có thể xem đây là một ca thí nghiệm tự nhiên (natural experiment) sẽ không bao giờ lặp lại lần thứ hai. Những số liệu cụ thể do nhà chức trách Nhật cung cấp về số ca nhiễm SARS-Cov-2 và tử vong của các du khách trong du thuyền (1) cho chúng ta những thông tin dịch tễ học rất quí báu để suy luận về nguy cơ tử vong trong dịch COVID-19.
Du thuyền Diamond Princess chở 3711 người (trong số này có 130 nhân viên). Ngày 20/1/2020, một hành khách 80 tuổi từ Hồng Kông xuất cảnh ở cảng Yokohama, và quay về Hồng Kông ngày 25/1/2020. Ông nhập viện Hồng Kông, và 6 ngày sau (1/2/2020) được xác định là bị nhiễm SARS-Cov-2. Ngày 4/2/2020, du thuyền vào Nhật và 10 hành khách được chẩn đoán nhiễm SARS-Cov-2. Lập tức, các nhà chức trách Nhật cách li du thuyền tại cảng Yokohama.
Tính đến ngày 20/2/2020, có 619 ca (hay 16.7%) bị nhiễm SARS-Cov-2. Trong số 619 ca, có 82 nhân viên của du thuyền và 537 hành khách. Khoảng phân nửa (51%) số ca bị nhiễm không biểu hiện triệu chứng. Số liệu về số ca nhiễm và tử vong theo độ tuổi có thể xem qua bảng số liệu dưới đây.
Chúng ta có thể nói gì về số liệu này? Thứ nhứt là tỉ lệ nhiễm khá cao. Trong số 3711 người trên du truyền, tỉ lệ nhiễm là gần 17%. Con số này tương đối cao, nhưng có thể giải thích được là do nhà chức trách Nhật xét nghiệm tất cả người trên du thuyền.
Thứ hai, cao tuổi là yếu tố nguy cơ. Ở những người tuổi dưới 60, tỉ lệ bị nhiễm là 10%, nhưng tỉ lệ này tăng gấp 2 lần (21%) ở những người trên 60 tuổi. Gần 3/4 người bị nhiễm tuổi từ 60 trở lên. Điều thú vị là trong số những người bị nhiễm không có triệu chứng, số người 60+ tuổi chiếm đến 83%.
Thứ ba là tỉ lệ tử vong tương đối thấp. Trong số 619 người bị nhiễm, có 7 người chết, tức tỉ lệ tử vong là 1.1% (khoảng tin cậy 95% dao động từ 0.5 đến 2.4%). Tất cả 7 ca tử vong đều ở tuổi 70 trở lên. Nếu dùng tỉ lệ tử vong được báo cáo từ bên Tàu (2), chúng ta ‘kì vọng’ (sau khi hiệu chỉnh cho tuổi) sẽ có 34 ca tử vong trong số hành khách trên Diamond Princess. Thế nhưng, trong thực tế chỉ có 7 ca tử vong, tức chỉ bằng 20% số kì vọng. Nói cách khác, nguy cơ tử vong của hành khách Diamond Princess thấp hơn bên Tàu đến 80%.
Rất khó giải thích tại sao nguy cơ tử vong bên Tàu lại cao hơn so với nguy cơ tử vong trong hành khách của Diamond Princess. Tôi chỉ có thể suy đoán rằng hệ thống chăm sóc y tế giữa Tàu và các nước khác rất khác nhau? Dĩ nhiên, đa số du khách của Diamond Princess là những người có khả năng tài chánh và họ có sức khỏe trên trung bình, nên nguy cơ tử vong ở nhóm này thấp hơn ngoài cộng đồng là có thể hiểu được.

Nhưng dữ liệu của du thuyền Diamond Princess có thể giúp chúng ta ước tính nguy cơ tử vong của dịch COVID-19 trên thế giới. Nếu dùng dữ liệu của Diamond Princess là thông tin tiền định (prior information), và dùng luật phân bố beta, chúng ta có thể dùng phương pháp Bayes để ước tính xác suất hậu định (posterior probability) tử vong cho dịch COVID-19. Kết quả cho thấy tỉ lệ tử vong của dịch COVID-19 là khoảng 1.6%, với khoảng tin cậy 95% dao động từ 0.2 đến 2.6%.
Tóm lại, với dữ liệu từ du thuyền Diamond Princess, chúng ta có thể thấy người trên 60 tuổi có nguy cơ lây nhiễm cao gấp 2 lần những người dưới 60 tuổi. Ngoài ra, dữ liệu của Diamond Princess cũng giúp chúng ta suy đoán rằng tỉ lệ tử vong trong dịch COVID-19 có thể dao động trong khoảng 0.2 đến 2.6%, với trung bình chừng 1.6%, tức vẫn thấp hơn nguy cơ tử vong trong dịch SARS.
===
(1) https://www.niid.go.jp/…/2019-ncov…/9417-covid-dp-fe-02.html
(2) https://github.com/cmrivers/ncov/blob/master/COVID-19.pdf