Cúm mùa là một bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây qua đường hô hấp và gây ra bởi 2 phân tuýp virus cúm A/H1N1, A/H3N2 và 2 dòng virus cúm B/Yamagata, B/Victoria.
Trên thế giới, ở các nước vùng ôn đới, cúm mùa thường xảy ra vào mùa đông – xuân (tháng 11-12 đến tháng 2-3 năm sau ở Bắc bán cầu và tháng 5, tháng 9 ở Nam bán cầu). Ở các nước vùng nhiệt đới như Việt Nam, cúm mùa có thể xảy ra quanh năm. Bệnh cúm mùa có thể gây biến chứng nguy hiểm, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.
Bất kỳ ai cũng có thể nhiễm cúm mùa (kể cả những người khỏe mạnh) và các biến chứng do cúm gây ra có thể gặp ở bất kỳ độ tuổi nào. Tuy nhiên, nhập viện và tử vong chủ yếu xảy ra ở nhóm nguy cơ cao, gồm: người lớn tuổi (trên 65 tuổi), người có bệnh lý nền mạn tính (tim mạch, hen, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính – COPD, đái tháo đường…), phụ nữ mang thai và trẻ em dưới 5 tuổi.
Vừa qua, Hội Y Học Dự Phòng Việt Nam đã tổ chức hội thảo “Cập nhật diễn biến cúm mùa và biện pháp phòng bệnh”, với sự tài trợ của công ty TNHH Sanofi-Aventis (trực thuộc tập đoàn Sanofi – Pháp). Hội thảo có sự tham gia của các chuyên gia y tế đến từ Bệnh viện Nhi Trung ương và Viện Pasteur TP HCM, nhằm cập nhật những diễn biến mới nhất của bệnh cúm mùa cũng như khuyến nghị từ các cơ quan y tế về tầm quan trọng của việc tiêm phòng bệnh.
Nghiên cứu dịch tễ học cho thấy, tại Việt Nam, bệnh cúm diễn ra quanh năm. Trong đó, cúm tại miền Bắc đạt đỉnh vào mùa đông – xuân và có xu hướng tăng vào mùa hè tại miền Nam. Tuy nhiên, từ tháng 6 đến nay, các cơ sở y tế, bệnh viện miền Bắc lại ghi nhận sự gia tăng bất thường số ca mắc cúm, trong đó, nhiều trường hợp có chỉ định nhập viện và biến chứng viêm phổi, suy hô hấp tiến triển. Dù diễn biến cúm mùa vẫn nằm trong sự kiểm soát của ngành y tế nhưng trong bối cảnh dịch COVID-19 vẫn còn diễn biến phức tạp, sự gia tăng số ca nhiễm cúm giữa mùa hè tại các tỉnh phía Bắc đã trở thành nỗi lo ngại “dịch chồng dịch” trong cộng đồng.
Nguyên nhân dẫn đến bất thường của số ca mắc cúm thời gian qua, giới chuyên gia cho rằng, Việt Nam đang ở thời điểm giao mùa, độ ẩm cao tạo môi trường thuận lợi cho virus cúm hoạt động mạnh. Ngoài ra, cúm là bệnh hô hấp, lây qua giọt bắn, dịch tiết mũi họng, dễ lây nhiễm khi tiếp xúc trực tiếp ở nơi đông người7. Thời điểm tựu trường cũng là lúc trẻ nhỏ, học sinh đến trường, thường xuyên tiếp xúc cộng đồng, khiến nguy cơ nhiễm bệnh tăng cao.
Một nguyên nhân nữa được ghi nhận qua các ca bệnh nhập viện là sự chủ quan của người dân về mức độ nguy hiểm của bệnh, từ đó dẫn đến lơ là phòng ngừa cúm trong sinh hoạt hàng ngày, không tiêm ngừa định kỳ để củng cố và duy trì lượng kháng thể. Từ đó dẫn đến nhiều ca biến chứng nặng như viêm phổi, suy hô hấp…, phải thở máy và đối diện với nguy cơ tử vong.
Theo chia sẻ từ các chuyên gia, giãn cách xã hội trong dịch COVID-19 cũng là nguyên nhân gián tiếp dẫn đến diễn biến bất thường của bệnh cúm. Cụ thể, giai đoạn 2020-2021 với nhiều đợt giãn cách xã hội kéo dài do dịch COVID-19, cùng với các biện pháp cách ly, phòng bệnh được thực hiện chặt chẽ, khiến cúm khó có cơ hội lây lan. Bên cạnh đó, việc giãn cách xã hội cũng cản trở người dân tiêm ngừa cúm kịp thời để bảo vệ bản thân khỏi cúm mùa.
Do đó, khi cuộc sống trở lại bình thường, cùng với việc cơ thể chưa được củng cố kháng thể cúm, khiến chỉ cần một yếu tố nguy cơ nhỏ cũng làm gia tăng khả năng nhiễm cúm, có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, đặc biệt với các đối tượng có nguy cơ cao như trẻ em, người già, người có bệnh nền mạn tính…7
Cúm là bệnh lý quen thuộc và thường có triệu chứng dễ gây nhầm lẫn với cảm lạnh nên người dân thường có tâm lý chủ quan, không chủ động phòng tránh. Tuy nhiên, cúm mùa rất nguy hiểm vì có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.
Vì virus cúm biến đổi liên tục hằng năm, nên việc chủ động tiêm ngừa cúm mỗi năm một lần sẽ giúp đảm bảo độ tương thích của kháng thể với chủng virus cúm lưu hành thực tế. Ngoài ra, người dân nên thực hiện các biện pháp phòng dịch như đeo khẩu trang khi tới nơi đông người; thường xuyên rửa tay với xà phòng; vệ sinh mũi, họng hằng ngày bằng nước muối; ăn uống đủ chất và luyện tập thể thao để tăg cường đề kháng, nâng cao thể trạng.
Việt Nam đang lưu hành vắc xin cúm mùa tam giá (3 chủng) và vắc xin cúm mùa tứ giá (4 chủng):
Vắc xin cúm mùa tam giá (3 chủng) – có chứa kháng nguyên của 2 phân tuýp virus cúm A và 1 trong 2 dòng virus cúm B
Vắc xin cúm mùa tứ giá (4 chủng) chứa kháng nguyên của cả 2 phân tuýp virus cúm A và 2 dòng virus cúm B. Vì sự lưu hành của virus cúm B rất khó dự báo chính xác. Do đó, vắc xin cúm mùa tứ giá có thể cung cấp sự bảo vệ rộng hơn đối với các dòng virus cúm B so với vắc xin cúm mùa tam giá.
